Geschiedenis van de kanarie als huisdier

Zoals voor veel goede verhalen geldt, is ook degene over de oorsprong van het houden van kanaries waarschijnlijk niet waar. Het verhaal gaat dat Jean de Bethancourt, een Fransman, trouwde met een inwoner van de Canarische Eilanden. Terwijl hij op zijn boerderij en vissersboot werkte viel hij voor het gezang van kanaries. Hij ving de vogels en hield ze in een kooi. Het duurde niet lang voordat hij een inkomen haalde uit de verkoop van de vogels aan Spaanse zeelieden, die ze op hun beurt meenamen naar Spanje.

De kanarie wordt al lang als kooivogel gehouden

Of dit verhaal nu wel of niet waar is, het deel over de Spaanse zeelieden is zeker waar. De vogels werden voor het eerst naar Spanje gebracht per boot in de vijftiende eeuw en werden als snel bijzonder populair. Toen Spanje de Canarische Eilanden in 1500 veroverden en claimden nam de handel enorm toe. Tegen het midden van de zestiende eeuw werden de vogels op het Spaanse schiereiland gekweekt en verhandeld met Italië en Zwitserland. Kloosters hadden een monopolie op deze handel. Net zo op geld gericht als hedendaagse ondernemers verkochten de monniken uitsluitend mannetjes vogels. Deze konden fantastisch zingen, en dat was waar de kopers naar zochten, maar het betekende ook dat er geen kanaries buiten de muren van de kloosters konden worden gefokt.

De kanaries die in deze tijd als huisdier werden gehouden hadden het standaard groen/gele pluimage zoals dat van wilde vogels (voor vrouwtjes is dit bruin en groen). Het moderne gevarieerde kleurenpalet is pas later ontstaan.

Het waren de Italiaanse vogelhandelaren die uiteindelijk het monopolie van de Spanjaarden op de vogelhandel verbraken nadat ze een vrouwelijke kanarie in handen wisten te krijgen. Dit was ook het begin van selectief fokken waaruit de vele verschillende kleurvariëteiten voort zijn gekomen. Met name vanuit Italië (in plaats van Spanje) werden de vogels via handelsroutes verspreid over Duitsland, Noord-Europa, Brittannië en Rusland.

Harz kanaries

Aanvankelijk werden kanaries uitsluitend door koninklijke en adellijke huishoudens gehouden. Aan het begin van de negentiende eeuw veranderde dit en werden de vogels in vele Europese landen en door alle sociale groepen gehouden. Het bekendste kweekgebied was de Harz (gebergte) in Duitsland. De harzroller, of harzvogel, stond bekend om zijn prachtige zang. Ook nu nog is dit de populairste kanarie wereldwijd.

De harzvogel - samen met vogels gekweekt in het Zwarte Woud, Beieren en Zwaben, en Luik in België - was bijzonder populair, zelfs onder de krap bij kas zittende arbeider die het hele jaar spaarden om een vogel te kunnen kopen. De populariteit van de vogel kan worden gemeten aan de prijs van een vogel in het negentiende eeuwse Holland, waar een vogel tweemaal het weekinkomen van een man kon bedragen. Geheel gele vogels waren het duurst, te duur voor zelfs de rijkste boeren. Eén van de eerste enthousiastelingen voor deze unieke kanaries was Queen Elizabeth II (regeerperiode: 1570-1605). Zij had een team koninklijke kanariehouders om haar te helpen bij haar hobby.

Harz kanaries - al meer dan tweehonderd jaar erg populair

Deze kanaries leefden in kleine kooitjes van marskramers. Het gezang van de vogels was een bekend geluid op de markten in Europa. De marskramers verbleven in dorpen en kondigden hun aanwezigheid aan in de lokale kranten.

Tegenwoordig worden er overal ter wereld miljoenen kanaries als huisdier gehouden. De populariteit van de vogel is te danken aan drie dingen - de vogels kunnen zelfs in niet al te gunstige omstandigheden worden gekweekt, er is een grote genenpoel en het gezang van de vogels.

De Elba kanaries

Het verhaal over Jean de Bethancourt is niet de enige volkslegende over de kanarie. Zo wordt er verteld dat het eiland Elba eens een grote populatie kanaries had. Deze zouden afkomstig zijn van een Spaans schip dat voor de Italiaanse kust schipbreuk had geleden tijdens zijn tocht naar de haven van Livorno in de Toscane. De zeelieden zouden de vogels uit medelijden hebben vrijgelaten, waarna een aantal vogels de tocht van 20km aflegden van Elba tot het vaste land van Italië. Dit zouden de eerste vrouwelijke kanaries in Italië zijn geweest waardoor nu ook een fokprogramma buiten de kloostermuren van start kon gaan.

Waar kwamen de Elba kanaries vandaan?

Toch is dit verhaal mogelijk het gevolg van amateuristisch vogelspotten. Elba is namelijk het thuis van de nauw verwante Serin, die kan zijn aangezien voor de kanarie. Hoe dan ook, voor de komst van de gevangene Napoleon Bonaparte in 1814 was de semi-mythische kanarie de bekendste inwoner van Elba.

Kanaries in kolenmijnen

Vanaf het midden van de negentiende eeuw tot het midden van de twintigste eeuw werden kanaries ingezet in de kolenmijnen als meters van de luchtkwaliteit. Hun kooien werden op de grond gezet bij de mijnwerkers. Als de zuurstof in de lucht daalde voelden de vogels dit en werden onrustig (zuurstof stijgt, dus in de lagere delen van de mijn was dit als eerste merkbaar). Als de hoeveelheid koolmonoxide gevaarlijk hoog was waarschuwden de arme kanaries de mijnwerkers voor het gevaar door er dood bij neer te vallen.

Er is vaak geschreven dat de bekende harz kanaries als eerste in de mijnen werden gebruikt maar dit is niet correct. Mijnwerkers zetten minder waardevolle vogels in, meestal in het wild gevangen vogels.

In het Verenigd Koninkrijk werd het gebruik van kanaries in de mijnen op initiatief van de regering in 1986 geleidelijk afgeschaft na de introductie van de koolmonoxide detector.